Dag van het Duitse bier – de biercultuur van onze oosterburen

In Europa kennen we vier landen die gelden als ‘De grote Vier van het bier’. Engeland, Tsjechië, België en Duitsland. Zij hebben zulk een aparte, eigen, biercultuur dat zij als groot bierland gezien worden. De reden? Tsjechië, omdat men er het pilsener uitvond. België, omdat het tientallen lokale bierstijlen kent die je nog steeds vinden kunt. Engeland vanwege het real ale (dat zich nog ontwikkelt als het in de kelder van de pub wordt geleverd) en natuurlijk vanwege de ‘uitvinding’ van de IPA. En Duitsland? Geen land in Europa waar bier zo tot de dagelijkse bezigheden behoort als daar, en vanwege de talloze lokale brouwerijen en bierstijlen. We nemen je graag mee op reis door Duitsland, bierland!

Het Reinheitsgebot
Duitsland staat bekend om zijn rijkdom aan verschillende, kwalitatief hoogstaande bieren – en iedereen kent het Reinheitsgebot. Maar wat betekent het eigenlijk? Eerste fabel ontmaskerd: het is niet de eerste consumentenwet ter wereld. Die ging weliswaar ook over bier, maar stamt uit 1780 – vóór Christus! Op een pilaar in Uruk, een stad 300 kilometer ten zuiden van Bagdad, staat in spijkerschrift geschreven hoe je bier moest brouwen en verkopen. In de Codex Hammubari, de toenmalige koning, stond onder andere dat wie het bier van de koning namaakte, de doodstraf kreeg. Ook werd een vrouw verdronken wanneer ze te weinig bier inschonk of als ze zilver vroeg als betaling van het bier. In die tijd was brouwen echt vrouwenwerk.

Het Reinheitsgebot kende geen doodstraf, maar bepaalde in 1516 onder andere welke ingrediënten je wel en niet gebruiken mocht. Zo werden kruiden en vruchten verboden en werd alleen het gebruik van gerst, water en hop toegestaan. Gist kende men toen nog niet – dat is later aan het lijstje toegevoegd. Tarwe en haver werden vooral bestemd voor de bakkers: daar bak je namelijk gemakkelijker brood mee dan met gerst. Inmiddels mogen deze graansoorten ook gebruikt worden door Duitse brouwers.

Er bestonden al eerder soortgelijke wetten en regels, maar het ‘Reinheitsgebot des Bieres’ dat Hertog Willem de Vierde van Beieren op 23 april 1516 uitvaardigde is het meest bekende. Het maakt ook dat de Duitse biercultuur zo verschilt van alle andere. Het Reinheitsgebot werd pas in 1987 ingetrokken om concurrentie van bier uit andere landen toe te staan. En veel Duitse brouwers brouwen nog steeds volgens deze wet omdat de consument er om vraagt – en omdat zij het zelf belangrijk vinden. Het Reinheitsgebot leidde tot enkele wereldberoemde biersoorten, waarvan we er een paar bespreken zullen. Het is ook hierom dat de ‘Dag van het Duitse bier’ op 23 april gevierd wordt.

Pilsener en lager
Vanaf de vijftiende eeuw probeerde men bier bij lage temperaturen in grotten op te slaan zodat het de hete zomers zou overleven. In een rapport uit de stad Nabburg uit 1474 is er sprake van bier dat men in München probeerde te brouwen met koude ondergisting. Pas laat in de negentiende eeuw werd het mogelijk een zuivere bovengistende stam in cultuur te brengen en brak ondergistend bier pas echt door. Het brouwen van lagerbieren werd niet overal geaccepteerd. In 1603 werd de koude vergisting in de ban gedaan door de gemeentelijke autoriteiten van Keulen in samenspraak met de brouwers. Keulen heeft een mild klimaat en de brouwers vonden het koud lageren niet nodig. Ook tegenwoordig worden de Kölsch van Keulen en de Alt van Düsseldorf nog steeds bovengistend gebrouwen – maar je drinkt ze alsof het een lager is.

Overal in Duitsland brouwt men nu pils, tot in de Noordelijkste deelstaten toe. Het Friesisches Brauhaus Zu Jever maakt een van onze favorieten: het Jever pils is, net zoals de alcoholvrije variant Jever Fun, knisperfris gehopt en uitzonderlijk doordrinkbaar.

Hefeweissbier
In de vijftiende eeuw eigenden de baronnen van Degenberg zich het recht tot het brouwen van tarwebieren toe. Het Staatliches Hofbräuhaus werd in 1589 in München geopend en produceerde in de eerste helft van de volgende eeuw grote hoeveelheden tarwebier. Op zekere ogenblik waren er ongeveer 30 Koninklijke brouwerijen in Beieren. Het gewone volk kon enkel bier van gerst drinken omdat de Koninklijke familie weigerde tarwe vrij te geven voor de bierproductie. Tarwebier kwam pas op de vrije markt toen de Koninklijke familie in 1850 de licentie verstrekte aan de Münchense brouwer Georg Schneider. De familiale brouwerij Weisses Bräuhaus G. Schneider & Sohn brouwt nog steeds tarwebieren. Het bovengistend tarwebier werd bijna volledig verdrongen toen in de negentiende eeuw het brouwen van lagerbieren tot ontwikkeling kwam maar onderging een wederopstanding in de jaren 1980. En vandaag de dag is Hefeweissbier ook in Nederland een van de populairste biersoorten – met name het Weihenstephaner Hefeweissbier, dat ook alcoholvrij verkrijgbaar is, behoort zelfs tot de wereldtop!

Berliner Weiss
Een unieke biersoort is het Berliner Weiss: ook hier betekent ‘weizen’ dat tarwe de belangrijkste grondstof is. Het drinkt fris en gemakkelijk weg: met slechts 4% alcohol per volume is het uitzonderlijk doordrinkbaar. Net als bij geuze wordt er gebruik gemaakt van ‘wilde gisten’ en speciale bacteriën om die frisheid te krijgen. Brettanomyces gist geeft een wijnachtig effect, dat wordt versterkt door de ‘lactobacillus’: dezelfde melkzuurbacterie waarmee je yoghurt maakt.

Er zijn nog een paar brouwerijen die dit maken: de variant van BRLO is het meest bekend en het meest gewaardeerd tegenwoordig. Geniet het bij een visschotel of gewoon lekker in het zonnetje!

Duitsland is een uniek bierland. Vier met ons de Dag van het Duitse Bier mee!

Duitse bieren bij Bier&cO
Naast de bovengenoemde biersoorten en exemplarische voorbeelden hebben wij vele andere bieren uit Duitsland in ons portfolio. Ga naar deze pagina voor een overzicht.